Astım nedir?

Astım, solunum yollarındaki iltihaplanmadır, ve mukoza zarların tahrişine, nefes darlığına veya öksürme nöbetlerine neden olur.

Solunumda neden tıkanıklık yaşanır?

Astım nöbetleri çeşitli faktörler yüzünden tetiklenir (Alerji, tütün dumanı, toz, kirlilik, sis, nemli ve soğuk hava, gazlar, ağır kokular, stres, ilaçlar, fiziksel faaliyet ve virüs enfeksiyonları)

Solunum yollarında neler olur?

Nöbetin ortaya çıkmasına ayrı ayrı kendi başına sebep olan üç faktör şunlardır;

• Solunum yollarındaki kaslarda görülen kramplar.
• Solunum yollarındaki mukozada, enfeksiyondan kaynaklanmayan iltihaplanmalar (enflamasyon). İltihaplanmalar mukozada şişliğe sebep olur, ve bu yüzden bronşlar kasılır ve daralır. Nefes alıp verme hızlanır ve kişi nefes darlığı hisseder.
• Solunum yollarının sümüklenmesi.

Astım kimlerde görülür?

Astım kalıtsal olabilir, ve çoğunlukla egzama ve alerji ile beraber ortaya çıkabilir. Kalıtsal olmayan astım, astıma eğilimli bireylerde solunum yolu hastalıklarının, hava kirliliğinin ve tütün dumanının bir yan etkisi olarak ortaya çıkabilir.

Astımın tedavisi

Astımın tedavisin amacı, bireyin mümkün olan en az sınırlamayla, mümkün olan en az sayıda astım nöbeti ile ve normal akciğer fonksiyonu ile günlük yaşamına devam edebilmesidir.

Astım ilaçlarının solunum yolu ile alınması, bu hastalık için tercih edilen tedavi şeklidir. Tedavide, ilacın dozaj ve kullanım sıklığı bireyin ihtiyacına uygun olarak belirlenmelidir.

• Kısa süre etkisi olan nöbet ilaçları. Nöbet ilaçları, kişide tıkanıklık ve nefesdarlığı olduğu anlarda kullanılmalıdır. İlaç, fiziksel faaliyet esnasında göğüste daralma olmadan önce de alınabilir. 3 – 4 saat boyunca etkisi vardır.
• Uzun süre etkisi olan nöbet ilaçları. Nöbete karşı koruyucudur ve 12 saate kadar etkilidir.
• Önleyici astım ilacı. İçeri çekilen kortizon, sabah ve akşam kullanılır (Her gün). Kortizon tabletlerinin arzu edilmeyen yan etkileri, içeri çekilerek alınan kortizonda görülmez.
• Önleyici astım ilacı. Leukotrien-antagonist, sadece tablet halinde mevcuttur, ve günde bir defa alınır. Burun iltihabında (rinit) da yararlı bir etkisi olabilir.
• Kombine ilaçlar, önleyici ve nöbete karşı koruyucu ilaçların tek bir spreyde halinde hazırlanmış karışımıdır.
• Astımı şiddetli geçen kişiler, kortizon tabletlerini kullanmak zorunda kalabilirler. İlaçlar, iyileştirici tedavi amacı ile veya oldukça şiddetli geçen astımlarda, ve nadiren koruyucu tedavi amacı ile kullanılır. Bu tür tedavinin, solunum yollarındaki iltihaplara karşı kuvvetli bir etkisi var. Tedavi genelde 2 hafta sürer.

Hastalığın yaygınlığı

Astım, Norveçli çocukların ve gençlerin yaklaşık % 10-12 sinde ve yetişkinlerin yaklaşık % 8 inde görülür.

Ullevål üniversite hastanesinin (Ullevål universitetssykehus), Oslo’da 4000 adet çocuğu iki yaşından itibaren yakından izleyerek çevre ve çocuk astımı üzerine yapmış olduğu geniş çaptaki araştırması gösteriyor ki, çocukların % 20 si 10 yaşını doldurmadan astım hastalığına yakalanmıştır veya yakalanmaktadır.

Son 40 yıl boyunca, bu hastalığın hadisesinde sabit bir artış olmuştur. Rakamlar, diğer Avrupa ülkelerinde yapılmış araştırmalarla tutarlılık göstermektedir.

Bu ülkelerin arasında, 13 – 14 yaşındaki çocuklarda % 32 yaygınlık oranı ile, en yüksek yaygınlık oranı sadece Birleşik Krallık’ta görülmüştür.

Sebep/önleme

Astımın gelişmesi farklı nedenlere bağlı olabilir. Alerji önemli bir faktördür. Astımlı çocukların bir çoğunun aynı zamanda alerjisi vardır. Bu, kalıtsal faktörler yüzünden olabilir. Çocukluk yaşlarında görülen astım ile yetişkin yaşlarda görülen astımın arasında bir çok fark vardır. Pasif sigara içme ve enfeksiyon en yaygın risk faktörleridir.

Araştırmacılar, astımın yaygınlığındaki artışının sebepleri konusunda yeterli bilgiye sahip değildir. Bu, çevresel faktör ve yaşam tarzı yüzünden olabilir. Temizlik hipotezi olarak bilinen hipotez, allerjenlere erken yaşlarda maruz kalmış çocukların yetişkin yaşlarda allerjenlere karşı korunmuş olduğuna dair gözlemlere dayanır. Bu öncelikle tüylü hayvanlara maruz kalmayla ilgili olarak tartışılmıştır.

Alerjinin ve daha sonra astımın gelişmesini engellemekte en önemli tavsiye, çocukların pasif sigara içmeye karşı korunmasıdır.

Astım ve alerjinin gelişmesi bakımından kalıtımın önemli bir rol oynadığı yüksek rizikolu ailelerde, çocukların ev ortamında allerjenlere (sigara, hayvanlar, nemden kaynaklanan küf mantarı, kene ve benzerleri) karşı korunması tavsiye edilir.

Astım okulları

Astım okulları (Astım Okulları için Ulusal Plan / Nasjonal Plan for Astmaskoler – NPAS) hastalığın tedavisine, önlenmesine ve hastalık konusunda eğitime önem vermektedir. Astım okulları mali açıdan zorluk içindedir, ve NAAF’in önemli görevlerinin biri astım okullarının devam etmesini sağlamaktır.

Tedavi kurumları

NAAF’a ait Geilomo çocuk hastanesi astımlı, alerjili ve egzamalı çocuklara, ülke çapında tedavi ve rehabilitasyon hizmetleri sunar. Başvurular doktor aracılığı ile yapılır.

Devlet her yıl astımlı/egzamalı 170 çocuğa tedavi amaçlı seyahet imkanları sağlar. NOU 2000:2 yurtdışına tedavi seyahatleri ’nde (Behandlingsreiser til utlandet) tavsiye edilen sayının 1000’e arttırılması gerektiği düşünülmektedir. Başvurular doktor aracılığı ile yapılır. Başvuru formları (IK1167 ve IK1167b) Sosyal Sigorta dairelerinden (trygdekontorer) temin edilebilir. Gran Canaria Valle Marina ‘daki Det Norske Helsesenter’i NAAF’a aittir ve aynı kuruluş tarafından işletilmektedir. Valle Marina’ya yapılacak seyahatlerin rezervasyonunu 22 79 92 00 nolu telefonu arayarak Helsereiser as’den yapabilirsiniz.

Kronik solunum yolu hastalıklarının teşhisi, tedavisi ve rehabilitasyonu için diğer başka kuruluşlar bulunmaktadır: Selli, Granheim, Glittreklinikken, Valnesfjord, Røros ve diğerleri. Daha fazla bilgi için (bölgenizdeki) NAAF’la temasa geçiniz.