Gıda alerjisi nedir?

Gıdalara karşı alerjik reaksiyonlar vücudun besinlerdeki bazı proteinlere karşı reaksiyon göstermesinden kaynaklanmaktadır. Bazıları için tolere edemedikleri gıdaların en ufak miktarı bile çok şiddetli reaksiyonlar yaşamaları için yeterli olabilir. Bazıları ise ağır sonuçlara neden olmayan hafif rahatsızlıklar yaşabilirler. Gıda alerjisi yetişkinlere nispeten çocuklarda daha yaygındır. Birçokları çocuk yaşlarda gıda alerjisinden kurtulurlar. Birden fazla gıda maddesine tepki vermek gayet normal bir durumdur. Besin açısından önemli kaynak oluşturan gıdaları beslenmenizden çıkartmak zorunda kalırsanız eğer beslenmenizin sağlıklı ve dengeli olabilmesi için yerine iyi alternatifler ve telafiler bulmanız gerekmektedir.

Buğday alerjisi nedir?

Buğday alerjisinde buğdayda bulunan proteinlere karşı alerjik reaksiyon gösterirsiniz. Birçokları buğdayla aynı proteinleri içeren çavdar, arpa ve kavuzlu buğday gibi diğer tahıllardan da uzak durmak zorunda kalırlar. Bu tür bir glutensiz diyet bağırsak hastalığı olan çölyak hastalığında kullanılan diyet ile aynıdır.

Buğday alerjisi küçük çoçuklarda daha yaygın olarak görülür. Birçok çocuk okul yaşından  önce buğday alerjisinden kurtulmuş olur. Buğday alerjisi belirtileri mide ve bağırsak semptomları, egzamanın kötüleşmesi ve kurdeşen ile alerjik şok arasında değişir.

Buğday tozu alerjisi

Bazı kişiler buğdayı yemeklerin içinde tüketebilmelerine rağmen buğday tozuna reaksiyon gösterebilirler (örneğin ekmek yaparken). Buğday tozuna maruz kalmak astım nöbetleri, egzamanın kötüleşmesi veya saman nezlesi gibi belirtilere neden olabilir. Bu tür alerjiler daha çok fırıncılarda görülmektedir. Tedavisi un tozuna maruz kalmaktan kaçınmaktır.

Buğdaya bağlı egzersizin başlattığı anafilaksi

Buğday alerjisinin en nadir görülen türlerinden biridir ve bazı kişilerde sadece buğdaylı gıdalar yedikten sonra yapılan egzersiz nedeniyle alerji belirtilerinin gelişmesi ile tanımlanır. Bu tür reaksiyonlar genellikle ergenlik ya da yetişkinlik döneminde ilk kez ortaya çıkar.

Yalancı pozitif alerji testleri

Yukarıda belirtilen buğday alerjisi türlerinde iğne testi ve kan testi (IgE antikorları) genellikle pozitif sonuç verir. Ancak birçok kişide buğdaylı gıdalar yedikten sonra reaksiyonlar görülmesede alerji testleri buğday için pozitif sonuç verebilir. Bu durum örneğin çimen poleni alerjisi olan kişilerde görülmektedir. Buğdayın tolere edilemediğini gösteren laboratuvar testleri mutlaka belirtilerle ve yaşanan gıda reaksiyonları ile birlikte değerlendirilmelidir.

Buğdaya karşı non-alerjik reaksiyonlar

Ayrıca, buğday alerjisi veya çölyak olmadan da buğdaya tepki gösterilebileceği unutulmamalıdır. Bu, özellikle buğday tüketimini bıraktıktan sonra rahatsızlıkların azaldığı belirtildiği hafif dereceli mide ve bağırsak semptomlarında görülür. Bunun nedeni buğdayda (ve çavdarda) bir lif türü (fruktanlar) içeriğinin yüksek olması yüzündendir. Bu tür lifler özellikle irritabl bağırsak sendromu olan kişilerde olmak üzere gaz sancılarına ve ishale yol açabilir. Kavuzlu buğday unu bu gibi durumlarda gluten içermesine rağmen genellikle iyi tolere edilir.

Buğday nelerde bulunur?

Norveç’ te üretilen çoğu tahıl ürünleri ve unlu mamüller buğday içermektedir. Ayrıca buğday sos ve çorba gibi bir çok bileşik gıdalarda kullanılmaktadır. Makarnalar, kuskus, bulgur ve irmik buğdaydan üretilmektedir. Buğday alerjisi olan kişilerin bir çoğu çavdarı ve arpayı da tüketmemelidirler.

Bileşik gıdalar satın alınırken içerik listesi her zaman dikkatlice kontrol edilmelidir ve bunun nedeni gluten içerikli tahılların pek çok üründe yer alması yüzündendir. Etiketleme yönetmeliğine göre buğday veya gluten içerikli tahıl içeren bütün ürünlerin etiketlerinde söz konusu tahıl türü belirtilecektir.

Buğday alerjisi olan kişiler ne yiyebilirler?

Süt, yumurta, et, balık, kabuklu deniz ürünleri, meyve, fındık, sıvı yağ veya sebze gibi saf ürünlerde buğday proteini bulunmaz. Ancak marinatların ve baharat karışımlarının bazen buğday içerdiğini unutmayınız.

Mısır, pirinç, patates unu, karabuğday, teff, quinoa, sorghum ve darı gibi tahıl ürünleri doğal olarak gluten içermez ve buğday, çavdar ve arpa yerine kullanılabilir. Birçok kişi glutensiz yulafı da tolere edebilirler.

Gluten içermeyen un karışımları, makarnalar, kurabiyeler, ekmekler, gevrek ekmekler ve kahvaltılık gevrekler de kullanılabilir. Bunların bazılarında buğday nişastası bulunur ancak buğday proteininin miktarı çok az olduğu için birçok buğday alerjisi olan kişi tolere edebilir.

Sağlıklı gıda marketlerinde ve ürün çeşitliliği açısından zengin olan marketlerde daha fazla ve çeşitli glutensiz ürünlerler bulabilirsiniz. Glutensiz unlu mamüller satan bazı fırıncılar da mevcuttur.

Beslenme

Tahıl ürünlerinin Norveç mutfağında çok kullanılması ve besin alımının büyük bir bölümünü oluşturması nedeniyle beslenmenizin gereksiz yere kısıtlı olmaması için doğru bir tanı koyulması önem taşımaktadır. Glutensiz bir beslenme besin açısından kullandığınız takviye ürünlere bağlıdır ve ona göre değişir.

Glutensiz ekmek ve gevrekler gibi gluten içermeyen hazır gıdalar genellikle pirinç/-mısır/-patates/ ve buğday nişastasından üretilmektedir. Bu tür ağırlıklı olarak nişasta içeren ürünlerde normal kepekli ekmeklere göre daha az lif ve besin maddeleri bulunmaktadır. Sadece bu tür tahıl ürünlerin kullanılması kabızlık ve beslenme yetersizlikleri riskini arttırır.

Ancak doğal olarak gluten içermeyen tahıl ürünleri arasında besin açısından zengin olan türleri de bulunmaktadır. Darı, karabuğday, teff ve quinoa bunlara verilebilecek iyi örneklerdir. Ekmeğinizi bu tür malzemeleri kullanarak pekala kendiniz yapabilir ve lif içeriğini arttırmak için marketlerde satılan suda çözünür lif, pancar küspesi ve tohumlar ekleyebilirsiniz.

Çölyak hastalığı ve glutensiz beslenme ile ilgili bilgi için Norveç Çölyak Derneği’ ne başvurabilirsiniz. www.ncf.no